مدیریت یک رستوران، ترکیبی از هنر آشپزی و علم مدیریت کسب‌وکار است. در این میان، یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال حیاتی‌ترین جنبه‌های مدیریتی که بقا و سودآوری یک رستوران را تضمین می‌کند، درک عمیق و اجرای دقیق قوانین مالیاتی است. با توجه به تغییرات سالانه قوانین و پیچیدگی‌های نظام مالیاتی ایران، بسیاری از صاحبان رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و مراکز تهیه غذا با سوالات متعددی در این زمینه مواجه هستند. سوال محوری “مالیات رستوران چند درصد است؟” سرآغاز مسیری است که به مفاهیم گسترده‌تری همچون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر عملکرد، سامانه مودیان و جرائم مرتبط ختم می‌شود.
این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع، رسمی و مطمئن، به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف مالیات رستوران‌ها در سال 1404 (2025 میلادی) می‌پردازد و به عنوان یک منبع قابل اتکا، صاحبان این صنف را در مسیر شفافیت و سلامت مالی یاری می‌رساند.
دوگانگی مالیاتی در صنعت رستوران‌داری: مالیات بر عملکرد در برابر مالیات بر ارزش افزوده
پیش از ورود به جزئیات نرخ‌ها و درصدها، تفکیک دو نوع اصلی مالیات که رستوران‌ها با آن سروکار دارند، ضروری است. عدم درک تفاوت این دو مفهوم، منشأ بسیاری از اشتباهات و جرائم مالیاتی است.
- مالیات بر عملکرد (مالیات بر درآمد): این مالیات، همان‌طور که از نامش پیداست، بر سود خالص رستوران وضع می‌شود. به عبارت دیگر، دولت درصدی از سودی که شما پس از کسر تمام هزینه‌های قابل قبول از درآمد خود به دست آورده‌اید را به عنوان مالیات دریافت می‌کند. این مالیات مستقیماً از دارایی صاحب کسب‌وکار پرداخت شده و یک هزینه برای رستوران محسوب می‌شود.
- مالیات بر ارزش افزوده (VAT): این یک مالیات غیرمستقیم است که بر مصرف‌کننده نهایی تحمیل می‌شود. رستوران‌دار در اینجا نقش یک مامور وصول را برای سازمان امور مالیاتی ایفا می‌کند. او این مالیات را از مشتری در زمان فروش دریافت کرده و پس از کسر مالیات بر ارزش افزوده‌ای که خود هنگام خرید مواد اولیه پرداخت کرده است، مابه‌التفاوت را به حساب دولت واریز می‌کند. بنابراین، VAT هزینه مستقیمی برای رستوران نیست، بلکه یک امانت از طرف مشتری نزد رستوران‌دار است.
| ویژگی | مالیات بر عملکرد (درآمد) | مالیات بر ارزش افزوده (VAT) |
| مبنای محاسبه | سود خالص (درآمد کل – هزینه‌های قابل قبول) | قیمت فروش کالا یا خدمت |
| پرداخت‌کننده نهایی | صاحب کسب‌وکار (رستوران) | مشتری (مصرف‌کننده نهایی) |
| ماهیت | مالیات مستقیم | مالیات غیرمستقیم |
| دوره پرداخت | سالانه (پس از پایان سال مالی) | فصلی (تا 15 روز پس از پایان هر فصل) |
| نقش رستوران | پرداخت‌کننده اصلی | مامور وصول و واریزکننده |
مالیات بر ارزش افزوده (VAT) رستوران‌ها در سال 1404
نرخ جدید 10 درصدی: چرا و چگونه؟
بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در بودجه سال 1404، نرخ مالیات بر ارزش افزوده با یک درصد افزایش، از 9 درصد به 10 درصد تغییر یافته است. این نرخ جدید که از ابتدای فروردین 1404 لازم‌الاجراست، شامل تمام کالاها و خدمات مشمول، از جمله خدمات رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و مراکز تهیه غذا می‌شود.
این افزایش با هدف تامین منابع مالی برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری صورت گرفته است. این 10 درصد در واقع ترکیبی از 6 درصد مالیات و 4 درصد عوارض است که به شهرداری‌ها و دولت‌های محلی تعلق می‌گیرد. بنابراین، رستوران‌های مشمول موظفند در صورتحساب‌های خود، معادل 10 درصد از مبلغ کل فاکتور را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده محاسبه و از مشتری دریافت نمایند.
مثال محاسبه:
- مبلغ صورتحساب غذا: 1,000,000 ریال
- مالیات بر ارزش افزوده (10%): 100,000 ریال
- مبلغ نهایی قابل پرداخت توسط مشتری: 1,100,000 ریال
کدام کسب‌وکارها مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند؟
سازمان امور مالیاتی به صورت مرحله‌ای و طی فراخوان‌های مختلف، اصناف را مشمول این قانون کرده است. بر اساس آخرین بخشنامه‌ها، کسب‌وکارهای زیر در صنف غذا و نوشیدنی مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند:
- کلیه رستوران‌ها (دارای میز و صندلی برای پذیرایی از مشتری)
- چلوکبابی‌ها و سالن‌های غذاخوری
- سفره‌خانه‌های سنتی
- اغذیه‌فروشی‌های زنجیره‌ای (با مالکیت واحد یا با نام و نشان تجاری مشترک)
- کافی‌شاپ‌ها
- مراکز تهیه غذا و کترینگ‌ها (حتی اگر صرفاً به صورت بیرون‌بر فعالیت کنند)
- فست‌فودهای زنجیره‌ای
معافیت‌ها و استثنائات: چه کسانی از پرداخت VAT معاف هستند؟
با وجود گسترش دامنه شمول، برخی واحدهای صنفی کوچک همچنان از پرداخت و دریافت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند. این معافیت بر اساس نوع فعالیت و عدم قرارگیری در فراخوان‌های سازمان مالیاتی تعیین می‌شود. لیست این مشاغل عبارتند از:
- جگرکی‌ها
- بریانی‌فروشی‌ها
- آش و حلیم‌پزی‌ها
- ساندویچ‌فروشی‌های تک شعبه‌ای و محلی
- فست‌فودهای تک شعبه‌ای (غیر زنجیره‌ای)
نکته کلیدی در تمایز، زنجیره‌ای بودن و ارائه خدمات در محل (مانند داشتن میز و صندلی) است. با این حال، با توجه به رویکرد سازمان امور مالیاتی در گسترش شمول، همواره توصیه می‌شود آخرین بخشنامه‌ها مورد بررسی قرار گیرند.
مالیات بر عملکرد (مالیات بر درآمد) رستوران‌ها
این مالیات که بر سود سالانه رستوران وضع می‌شود، نیازمند محاسبات دقیق‌تری است. کلید اصلی در این بخش، شناسایی “هزینه‌های قابل قبول مالیاتی” است.
اساس محاسبه: سود خالص چگونه تعیین می‌شود؟
فرمول اصلی محاسبه سود مشمول مالیات به شرح زیر است: سود مشمول مالیات=درآمد کل سالانه−هزینه‌های قابل قبول مالیاتی−معافیت‌های قانونی
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی: سپر دفاعی شما (بر اساس مواد 147 و 148 ق.م.م)
قانون مالیات‌های مستقیم در مواد 147 و 148، هزینه‌هایی را که می‌توان از درآمد کسر کرد، مشخص نموده است. این هزینه‌ها باید مستند، متعارف و منحصراً مرتبط با فعالیت رستوران باشند. مهم‌ترین هزینه‌های قابل قبول برای یک رستوران عبارتند از:
- هزینه مواد اولیه: قیمت خرید کلیه مواد غذایی مصرفی (گوشت، برنج، روغن، سبزیجات و…).
- هزینه‌های استخدامی:
- حقوق و دستمزد پرسنل (آشپز، گارسون، مدیر، حسابدار و…).
- مزایای مستمر و غیرمستمر (عیدی، پاداش، حق مسکن، بن کارگری).
- حق بیمه سهم کارفرما (23%).
- هزینه‌های مربوط به بازخرید، اخراج و سنوات کارکنان.
- اجاره بها: هزینه اجاره محل رستوران (در صورت استیجاری بودن).
- هزینه‌های انرژی و ارتباطات: قبوض آب، برق، گاز، تلفن و اینترنت.
- هزینه تعمیر و نگهداری: هزینه‌های مربوط به تعمیرات جزئی و کلی تجهیزات و دکوراسیون.
- هزینه‌های استهلاک: استهلاک سالانه دارایی‌ها و تجهیزات رستوران (یخچال، فر، میز و صندلی و…) طبق جدول استهلاکات قانونی.
- هزینه‌های حمل‌ونقل و ایاب‌وذهاب.
- هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی: هزینه‌های مرتبط با معرفی رستوران و جذب مشتری.
- عوارض و وجوه پرداختی به شهرداری و سایر نهادهای دولتی.
- هزینه‌های بهداشتی و درمانی کارکنان.
نرخ‌های مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی
پس از تعیین سود خالص، نرخ مالیات بر اساس شخصیت مالک رستوران (حقیقی یا حقوقی) محاسبه می‌شود:
- اشخاص حقیقی (مالکیت فردی): نرخ مالیات به صورت پلکانی است. (ارقام مربوط به سال 1403 بوده و برای 1404 ممکن است تغییر کند، اما ساختار پلکانی حفظ خواهد شد).
- تا 2,000,000,000 ریال سود سالانه: 15%
- نسبت به مازاد 2,000,000,000 تا 4,000,000,000 ریال: 20%
- نسبت به مازاد 4,000,000,000 ریال: 25%
- اشخاص حقوقی (شرکت‌های ثبت شده): شرکت‌ها مشمول نرخ ثابت 25% بر کل سود مشمول مالیات خود هستند.
سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی: انقلاب دیجیتال در تکالیف مالیاتی
از سال 1402، اجرای کامل “قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان” تکالیف مالیاتی رستوران‌ها را متحول کرده است.
سامانه مودیان چیست و چرا برای رستوران شما حیاتی است؟
سامانه مودیان یک پلتفرم آنلاین است که در آن کلیه صورتحساب‌های فروش به صورت الکترونیکی صادر و برای سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. این سامانه با هدف شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی و حذف فرار مالیاتی ایجاد شده است. کلیه رستوران‌های مشمول موظف به ثبت‌نام و فعالیت در این سامانه هستند.
راهنمای گام به گام ثبت‌نام و صدور صورتحساب الکترونیکی
- ثبت‌نام اولیه: مراجعه به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی (my.tax.gov.ir) و تشکیل پرونده.
- دریافت گواهی امضای الکترونیک: ثبت‌نام در سایت مرکز صدور گواهی الکترونیکی میانی عام (gica.ir) و احراز هویت در دفاتر پیشخوان دولت برای دریافت توکن امضای دیجیتال.
- دریافت شناسه یکتای حافظه مالیاتی: ورود به کارپوشه خود در سامانه مودیان و دریافت شناسه یکتا.
- اتصال به نرم‌افزار حسابداری: استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری معتبر که قابلیت اتصال به سامانه مودیان و صدور صورتحساب الکترونیکی را دارند.
اهمیت اتصال کارتخوان‌ها به پرونده مالیاتی
تمامی دستگاه‌های کارتخوان (POS) و درگاه‌های پرداخت آنلاین رستوران باید در پرونده مالیاتی ثبت شوند. سازمان امور مالیاتی کلیه تراکنش‌های ورودی به این حساب‌ها را به عنوان فروش تلقی کرده و مبنای محاسبه مالیات قرار می‌دهد. عدم ثبت این دستگاه‌ها می‌تواند منجر به جرائم سنگین شود.
جرائم و پیامدهای عدم رعایت قوانین مالیاتی
بی‌توجهی به تکالیف مالیاتی می‌تواند هزینه‌های گزافی را به رستوران تحمیل کند. آشنایی با این جرائم، بهترین راه برای پیشگیری از وقوع آن‌هاست.
| نوع تخلف | جریمه |
| عدم ثبت‌نام در سامانه مودیان | 10% فروش انجام شده یا 20,000,000 ریال (هرکدام بیشتر باشد) + محرومیت از معافیت‌ها و بخشودگی‌ها |
| عدم استفاده از پایانه فروشگاهی (کارتخوان ثبت شده) | معادل 10% فروش انجام شده یا 20,000,000 ریال (هرکدام بیشتر باشد) |
| عدم صدور صورتحساب الکترونیکی | معادل 10% فروش انجام شده یا 20,000,000 ریال (هرکدام بیشتر باشد) |
| عدم اعلام تعطیلی یا تغییر شغل | معادل 1% فروش انجام شده |
| عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در موعد مقرر | 50% مالیات متعلق |
| تأخیر در پرداخت مالیات بر ارزش افزوده | 2% مالیات متعلقه به ازای هر ماه تأخیر |
پرسش و پاسخ‌های متداول (FAQ)
آیا حق سرویس مشمول مالیات بر ارزش افزوده است؟ بله. هرگونه وجهی که تحت عناوینی چون حق سرویس، هزینه بسته‌بندی و… از مشتری دریافت می‌شود، جزئی از مبلغ کل فروش محسوب شده و مشمول 10% مالیات بر ارزش افزوده است.
مالیات کارکنان رستوران چگونه محاسبه می‌شود؟ این مالیات (مالیات بر حقوق) بر عهده کارفرماست که باید از حقوق ماهانه کارمند کسر و به حساب اداره مالیات واریز شود. نرخ آن نیز پلکانی بوده و هر ساله سقف معافیت آن توسط دولت اعلام می‌گردد.
آیا فعالیت در اسنپ‌فود و پلتفرم‌های مشابه، تکلیف مالیاتی ایجاد می‌کند؟ بله. کلیه فروش‌ها از طریق این پلتفرم‌ها درآمد محسوب شده و باید در اظهارنامه‌های مالیاتی (عملکرد و ارزش افزوده) ثبت و گزارش شوند.
آیا برای رستوران‌های واقع در مناطق آزاد تجاری نیز مالیات بر ارزش افزوده اعمال می‌شود؟ بله. بر اساس قوانین جدید، معافیت مالیات بر ارزش افزوده برای کسب‌وکارها در مناطق آزاد تجاری حذف شده و این رستوران‌ها نیز همانند سرزمین اصلی، موظف به دریافت و پرداخت 10% VAT هستند.
نتیجه‌گیری:
دنیای مالیات رستوران‌ها در ایران، به ویژه در سال 1404، با تغییرات و الزامات جدیدی همراه است. افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده به 10 درصد و الزام فراگیر به استفاده از سامانه مودیان، دو محور اصلی این تغییرات هستند. موفقیت و پایداری یک رستوران دیگر تنها در گرو کیفیت غذا و خدمات نیست، بلکه به انضباط مالی و تعهد به اجرای دقیق قوانین مالیاتی نیز وابسته است. استخدام یک حسابدار متخصص یا استفاده از خدمات مشاوران مالیاتی، نه یک هزینه، بلکه یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای جلوگیری از جرائم سنگین و تضمین آینده کسب‌وکار شماست. با درک صحیح از تفاوت‌های مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده، شناسایی هزینه‌های قابل قبول و اجرای دقیق تکالیف مربوط به سامانه مودیان، می‌توانید با اطمینان خاطر در مسیر رشد و سودآوری گام بردارید.
